‘Eigenlijk gaat mijn werk over voorouders. Niet per se over wie ze zijn maar wel over voorouderlijke kracht en hoe we die vandaag kunnen gebruiken.’ (Wendy Morris, 2023)
Radio Hush Hush
Wendy Morris’ installatie Radio Hush Hush werd in 2022 verworven door de Vlaamse gemeenschap en in langdurige bruikleen gegeven aan het Middelheimmuseum. Het kunstwerk bestaat uit zes vinkenkooien die, net als radio’s, geluid uitzenden. We horen zes verschillende vrouwen praten, fluisteren en zingen: ze delen hun gefragmenteerde kennis over planten met contraceptieve eigenschappen. Dat doen vrouwen al eeuwen: verspreid over de continenten vertelden ze elkaar clandestien hun kennis over contraceptie door. Zo konden ook vrouwen die tot slaaf werden gemaakt een minimum aan invloed uitoefenen op hun eigen lot.
Met deze installatie koppelt Wendy Morris elementen uit haar eigen familiegeschiedenis aan grotere verhalen en bewegingen in de geschiedenis zoals bijvoorbeeld de transatlantische slavenhandel en het verlies van empirische plantenkennis. Ze heeft oog voor zowel het globale als het lokale, het persoonlijke en het universele. De vinkenkooien leggen een link met de Vlaamse volkstraditie van het vinkenzetten: de vogels worden in gevangenschap verplicht om hun zang met ‘suskewiet’ te eindigen en kunnen zo in competitie punten verdienen. Met dit werk maakt Morris een analogie met slavernij door gevangenschap en het verlies van een eigen taal.
Return Retrace Replant: A Middelheim Herball for a Midwife
In het Artistiek Onderzoeksproject (AOP) in het Middelheimmuseum werkt Wendy Morris het Europese deel uit van haar wereldbrede onderzoek ‘Nothing of Importance Occurred, Recuperating a Herball for a 17th century Enslaved Angolan Midwife at the Cape’. Ze onderzoekt in dit deel welke historische kennis vrouwen in België, Nederland, Frankrijk en Duitsland hadden over het gebruik van planten die de vruchtbaarheid konden afremmen en de manier waarop deze kennis werd doorgegeven.
Morris vertrekt van een schijnbaar vergeten kennis en vestigt de aandacht op acht specifieke planten op de Middelheimsite, die vrouwen gebruikten om een zwangerschap te voorkomen of af te breken. Ze vult deze selectie aan met andere inheemse, medicinale planten die eenzelfde kracht hebben. Ooit was de kennis over dit soort planten wijd verspreid door vroedvrouwen, kruidendokters, engelenmaaksters en kwakzalvers. Vaak werden deze personen gediscrimineerd door de wetenschappelijke wereld, toch zijn hun kennis en data van cruciaal belang.
Concreet werkt Wendy Morris aan een Middelheim Herball for a Midwife, een ‘Middelheim-herbarium voor een vroedvrouw’. Ze reconstrueert doorheen oude Griekse en Romeinse geschriften, herbaria en apothekersrecepten, folksongs en spreekwoorden, strafdossiers en dagboeken de complexe geschiedenissen van deze planten en maakt deze weer zichtbaar. Soms werden de anticonceptieve krachten in de beschrijvingen van herbaria zelf verstopt: in een soort codetaal of omfloerste omschrijving om het woord ‘abortief’ te vermijden.
Ook vandaag kunnen we nog altijd heel wat opsteken van planten. De kunstenaar beschouwt planten als actieve bondgenoten van mensen en nodigt ons uit om ons een nieuwe relatie tussen planten en mensen voor te stellen. Haar onderzoek in het Middelheimmuseum zal daarom voorlopig resulteren in een bijzondere performance: een processie waar planten en plantkundigen worden vereerd.
Een performatieve processie
Sinds februari 2023 werkt Wendy Morris zich, in een team van vrijwilligers en stagiairs, doorheen een verzameling historisch processiemateriaal, dat ze verkreeg van twee kerkgemeenschappen uit Antwerpen. Samen herwerken ze de materialen en de beeldtaal van zowel religieuze als niet-religieuze manifestaties tot een hedendaagse choreografie waarin uitzonderlijk geen mensen, maar planten de centrale rol krijgen toebedeeld.
De processie, die werd opgevoerd op 24 juni 2023, is niet alleen een parade of optocht. Ze wordt vooral opgevat als een wervelende wind doorheen het landschap die mensen met elkaar én met planten wil verbinden. In de performance worden banners met teksten gedragen: een statement van de kunstenaar over de cruciale rol van de taal en geschreven woorden in deze context waarin kennis enkel heimelijk werd doorgefluisterd, mondeling, vaak verstopt of zelfs verzwegen. De performance activeert en verschuift onze blik op het landschap en de verhalen die daar te vinden te zijn, van zowel mensen als niet-mensen. De processie nodigt uit, verbindt, herbestemt en beweegt, net zoals de verhalen in en over het landschap.
Met de bestaande audio-installatie Radio Hush Hush, de nieuwe performance, en bij uitbreiding ook haar brede onderzoekspraktijk, wil Wendy Morris ‘vergeten’ kennis oprakelen en opnieuw verspreiden. Om daarmee mogelijk een nieuw licht te werpen op hedendaagse debatten over vrouwen en de autonomie over hun eigen reproductiviteit.
Colofon
Het project van Wendy Morris krijgt de genereuze steun van Erfgoedlab Antwerpen, Buurtwerk Posthof vzw, Kerkgemeenschap Sint-Lambertus (Antwerpen-Dam), Kerkgemeenschap St.-Franciscus van Assisi (Merksem) en het MoMu.
Met dank aan: Tundé Adéfioye, Mariske Broeckmeyer, Leonoor De Schepper, Raf Lauwers, Sophie Gallant, Dilek Santy en Charlotte Schramme (stagiaires van KU Leuven), Louzan Khalikova en Wessam Ashour (vrijwilligers), Julie Delbeke, Martha Verleyen, Nele Möller, Alexandra Crouwers en Joeri Verbesselt en alle deelnemers en toeschouwers van de processie.
